1. Czym jest atonia macicy?
Atonia, zwana też niedowładem bądź hipotonią, stanowi jedno z głównych powikłań poporodowych i zarazem jedną z fundamentalnych przyczyn krwotoku po zakończeniu rodzenia. Sama atonia, jak wskazuje nazwa problemu, polega na upośledzeniu czynności skurczowych mięśni macicy. Konsekwencje tej patologii mogą być naprawdę poważne. Przykładowo, hipotonia macicy w drugim okresie porodu niesie za sobą duże prawdopodobieństwo niedotlenienia płodu poprzez zatrzymanie akcji porodowej. Co więcej, nieprawidłowe i nieregularne skurcze macicy, a także łożyska naczyniowego, w bardzo łatwy sposób mogą doprowadzić nie tylko do nadmiernej utraty krwi lecz także wstrząsu krwotocznego.
2. Atonia macicy - przyczyny
Doszukując się konkretnych czynników przyczyniających się do stanu niedowładu macicy, stwierdzono, że zarówno poród siłami natury, jak i operacyjny (tj. kleszczowy lub przez klasyczne cięcie cesarskie) niesie za sobą identyczne ryzyko pojawienia się atonii. Niemniej jednak wyróżnia się kilka najczęstszych, domniemanych przyczyn powodujących hipotonię.
Są to między innymi:
- błędy lekarskie w ostatnim, trzecim okresie porodu;
- stany czy też sytuacje prowadzące do nadmiernego rozciągnięcia macicy, jak np. ciąża wielopłodowa, makrosomia płodu bądź wielowodzie;
- niefizjologiczny przebieg porodu, np. indukcja porodu (klasyczna, jak i ta z zastosowaniem oksytocyny), ręczne wydobycie łożyska, przedłużający się czas rozwiązania porodu;
- preparaty o bezpośrednim wpływie na stan napięcia mięśniowego macicy, tj. Β-mimetyki, nifedypina bądź środki zawierające alkaloidy sporyszu;
- inne czynniki jak chociażby otyłość, mięśniaki macicy czy stosowanie znieczulenia ogólnego.
3. Objawy atonii
Pojęcie atonii, niedowładu czy też hipotonii związane jest z prawidłowością napięcia mięśniowego. W tym przypadku będziemy mieli do czynienia z patologicznym obniżeniem, a nawet jego całkowitym zniesieniem. Nieprawidłowa czynność skurczowa będzie skutkować wiotkością macicy, a także brakiem możliwości dokładnego ustalenia jej położenia. W warunkach prawidłowych macica jest twarda oraz spłaszczona w płaszczyźnie przednio-tylnej. Nadmierne rozciągnięcie macicy jest efektem gromadzącej się krwi, poprzez zaburzenie wspomnianej czynności skurczowej.
Oprócz tego atonia macicy przyczynia się do rozwoju szeregu innych objawów. Do głównych symptomów wskazujących na niedowład tej części kobiecego ciała zalicza się:
- tachykardię;
- obniżenie ciśnienia tętniczego krwi;
- osłabienie;
- zwiększone ryzyko omdleń i utraty przytomności;
- obecność odchodów połogowych z dużą ilością skrzepów.
4. Atonia macicy - leczenie
Terapia atonii macicy może odbywać się w dwojaki sposób. Pierwszym z nich jest oczywiście leczenie farmakologiczne, którego celem jest przede wszystkim nasilenie jej pracy skurczowej. Wzmożenie procesu skurczu i rozkurczu prowadzi do wyrobienia mechanizmu przypominającego pompę, co w konsekwencji pozwala w znaczny sposób na ułatwienie pozbycia się nadmiernej ilości krwi oraz ograniczenie ryzyka rozwoju krwotoku. Do preparatów najczęściej stosowanych w farmakologicznym leczeniu hipotonii macicy należą takie środki jak karbetocyna, mizoprostol czy oksytocyna. Należy jednak uważać z ich stosowaniem. Zbyt duże dawki mogą skutkować poważnym zagrożeniem dla zdrowia w postaci zatrucia wodnego. Efekt ten może powodować silne bóle głowy, drgawki, wymioty, a nawet i utratę świadomości.
Niemniej jednak najczęściej stosowanym rozwiązaniem problemu atonii są zabiegi operacyjne, wśród których wyróżniamy:
* masaż macicy;
* rewizje jamy macicy – ich celem jest próba odnalezienia innych przyczyn powstałego krwotoku, jak np. uraz szyjki macicy, oprócz tego rewizja pozwala na usunięcie pozostałości łożyska;
* tamponada macicy – wykorzystujemy w przypadku nieskutecznego leczenia farmakologicznego – tamponada polega na wykorzystaniu balonu Bakri, który po wypełnieniu około 450 ml płynu powinien zatrzymać krwawienie z dróg rodnych;
* laparotomia zwiadowcza – w przeciwieństwie do masażu przez powłoki, laparotomia umożliwia bezpośrednie oddziaływanie na mięśnie. Co więcej, iniekcja prostaglandynami pozwala na szybsze obkurczenie mięśniówki macicy.
W przypadku gdy powyższe sposoby nie przynoszą skuteczności, lekarze posiadają jeszcze dwa rozwiązania. Pierwszym z nich jest szew B-Lyncha, który poprzez zbliżenie przedniej ściany macicy do tylnej ma na celu zmniejszenie krwawienia na drodze stałego ucisku. Drugim, bardziej radykalnym, jest usunięcie macicy.
