L-karnityna – czym jest
Karnityna zaliczana jest do związków witaminopodobnych (tak samo klasyfikuje się np. koenzym Q10). Może występować w postaci izomerów L i D, ale jedynie L-karnityna ma właściwości biologiczne. Bardzo rzadko występuje konieczność suplementacji tego związku z zewnątrz, ponieważ większość syntetyzowana jest w organizmie – głównie w nerkach i wątrobie.
Zastosowanie L-karnityny u osób uprawiających sport to inny wątek, do którego wrócimy w dalszej części artykułu. Większość puli karnityny zmagazynowana jest w mięśniach szkieletowych i sercu. Niewielki odsetek obecny jest we krwi, spermie, mózgu i innych tkankach. Dieta osób mięsożernych może dostarczać nawet 300 mg karnityny dziennie. To niezwykle dużo, biorąc pod uwagę, że średnie dzienne zapotrzebowanie dorosłego człowieka to zaledwie 15 mg. Do głównych źródeł zaliczamy: baraninę, wołowinę, wieprzowinę. Warzywa i owoce praktycznie nie zawierają L-karnityny. W końcu L-karnitynę (nie mylić z karnozyną) wyizolowano po raz pierwszy w mięśniach, stąd też jej nazwa – z łacińskiego słowa „carnus” oznaczającego mięśnie. Chcąc zrozumieć, kiedy i dlaczego suplementacja L-karnityną może być przydatna, warto wiedzieć, w jaki sposób zachodzi jej synteza.
L-karnityna – synteza
Jak wspomniano wcześniej, L-karnityna jest związkiem endogennym, czyli takim, który organizm syntetyzuje samodzielnie, w związku z tym wydawać by się mogło, że nie jest konieczne dostarczanie jej z zewnątrz. Do jej syntezy jednak niezbędne są dwa aminokwasy egzogenne – lizyna i metionina, które muszą być dostarczane wraz z dietą. W procesie tym niezbędne są także witaminy: PP, B6, C oraz żelazo. Enzymy biorące udział w syntezie L-karnityny znajdują się nie tylko w wątrobie i nerkach, ale także w mózgu (tam też zachodzi synteza, lecz w mniejszym stopniu). Stamtąd też L-karnityna trafia do innych tkanek organizmu. Obecność specjalnych transporterów na powierzchniach komórek może świadczyć o tym, że związek ten spełnia konkretne funkcje.
L-karnityna – funkcje
Do tej pory zostały opisane liczne funkcje L-karnityny. Działanie, z którego zasłynęła, to wspomaganie spalania tłuszczu. W jaki sposób? Otóż dzięki L-karnitynie możliwy staje się transport długołańcuchowych kwasów tłuszczowych do wnętrza mitochondriom w komórce, gdzie zostają wykorzystane do produkcji energii. W związku z tym L-karnityna zwiększa ich wykorzystanie jako źródła energii. Oprócz tego wspomaga także usuwanie z organizmu szkodliwych produktów przemiany materii, np. szkodliwych kwasów tłuszczowych w kierunku odwrotnym, tj. z wnętrza mitochondrium na zewnątrz. Pośrednio zmniejsza także produkcję kwasu mlekowego, czyli zwiększa możliwości efektywnego wysiłku fizycznego. Wspomaga wytrzymałość, oszczędzając zużycie glikogenu (zapasu węglowodanów) w trakcie ćwiczeń. Dzięki temu energia z zapasów glukozy może być wykorzystywana przez dłuższy czas. L-karnityna ma także działanie antyoksydacyjne. Zapobiega przez to np. uszkodzeniom ścian naczyń krwionośnych, które stanowią podstawę procesu rozwoju zmian miażdżycowych.
L-karnityna – suplementacja
Opublikowana w 2016 roku w „World Obesity” metaanaliza (podsumowanie badań) wykazała, że suplementacja L-karnityną okazuje się skuteczna w terapii nadwagi i otyłości. W badaniach, które objęła, osoby stosujące L-karnitynę utraciły znacząco więcej kilogramów w porównaniu do grupy niestosującej suplementu. Badania w tej materii są jednak sprzeczne.
Niektórzy autorzy zwracają także uwagę na korzyści, jakie suplementacja L-karnityną może przynieść osobom uprawiającym różne dyscypliny sportowe. Długotrwałe ćwiczenia prowadzą do spadku poziomu L-karnityny, co sugeruje zwiększenie jej wykorzystania przez organizm w trakcie treningu. Stosowanie jej więc przed treningiem może potencjalnie zwiększyć wytrzymałość. Dotyczy to przede wszystkim osób, które poddawane są wysiłkowi wytrzymałościowemu, gdzie energia czerpana jest głównie z lipidów. Badania nie wskazują, aby suplementacja L-karnityną mogła przynosić jakiekolwiek efekty u osób trenujących rekreacyjnie.
Przeciętne dzienne suplementowane dawki L-karnityny sięgają od 500 mg do 2000 mg. L-karnityna występuje w preparatach także w innych formach, np. acetylo-L-karnityny (ALCA). Badania wskazują na skuteczność suplementacji ALCA na poprawę zdolności poznawczych u osób dotkniętych chorobą Alzheimera. L-karnityna jest więc środkiem, który może być w przyszłości wykorzystywany we wspomaganiu leczenia niektórych chorób czy nieprawidłowości, w tym także męskiej niepłodności. Wszystko przed nami.
Paulina Hetwer
Dietetyk kliniczny
Bibliografia
Pooyandjoo M. et al., The effect of (L-)carnitine on weight loss in adults: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials, „Obesity Reviews” 2016, 17(10), 970–976.
Czeczot H., Ścibor D., Rola L-karnityny w przemianach, żywieniu i terapii, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej” 2005, 15, 9–19.
